توضیحات
مطالعه و بررسی تغییر و تحولات اقتصادی و اجتماعی کره جنوبی، فرصت مناسبی را برای درک بهتر عوامل مؤثر بر توسعۀ آن کشور فراهم می‌نماید. ظرف تقریباً یک نسل کره توانسته است با رشد سریع و پایدار اقتصادی، خود را از یک دریافت‌کنندۀ کمک‌های مالی خارجی و بین‌المللی، به ارائه‌دهندۀ این‌گونه خدمات مالی تبدیل کند. آنچه که بیشتر تجربۀ رشد سریع کره را قابل‌توجه می‌نماید، به‌کارگیری الگوی آن از سوی دیگر کشورها است.
سال ۲۰۰۴ وزارت امور مالی و استراتژی کره و مؤسسه توسعۀ کره به‌صورت مشترک «برنامه به اشتراک گذاشتن تجربیات» به‌منظور فراهم‌کردن زیربنایی دقیق برای مبادلۀ دانش، مدرسۀ وابسته به مؤسسۀ توسعۀ کره، انجام مطالعات موردی را از سال ۲۰۱۰ در قالب برنامۀ به‌اشتراک‌گذاشتن تجربیات به مورد اجرا گذاشته است. طی چهار سال اول فعالیت، ۱۱۹ مورد مطالعه در قالب برنامۀ مدل‌سازی با دقت کافی و جمع‌آوری مستندات با ارزش در زمینۀ سیاست‌ها و به‌کارگیری آن در زمینه‌های مختلف سیاست‌های اقتصادی، امور اداری، فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات، سیاست‌های کشاورزی، سلامت و بهداشت، توسعۀ صنعتی، منابع انسانی، توسعۀ زمین، و محیط‌زیست، گردآوری شد. به‌طور مستقل، مطالعات انجام‌شده در قالبی ساده و قابل درک، دانش و بینش لازم را در اختیار مطالعه‌کننده قرار داده و در مجموع نشان می‌دهد که چگونه کره توانسته است تا از رشدی پایدار به‌منظور فراهم کردن رفاه اجتماعی مردم خویش، برخوردار گردد.
بر اساس موفقیت‌های به‌دست‌آمده ظرف ۴ سال گذشته، خوشحال هستیم که ۱۹ مطالعۀ جدید را که تا سال ۲۰۱۴ به انجام رسیده است نیز معرفی و ارائه نماییم. همراه با توسعۀ اقتصادی، چالش‌های جدیدی نیز بروز می‌کنند. هرچند که نوآوری‌های جدید مولد ثروت هستند اما در عین‌حال خطراتی نیز در پی‌دارند. تخریب محیط‌زیست و تغییرات آب‌وهوایی، خطرات جدی را متوجه اقتصادی جهانی به‌ویژه نسبت به شهروندان کشورهای آسیب‌پذیری که در معرض این‌گونه خطرات قرار دارند، می‌کند. مطالعات موردی جدید نشان می‌دهد که چگونه نهادهای مختلف فعال در جامعۀ کره از جمله دولت، شرکت‌ها و سازمان‌های جامعۀ مدنی جهت یافتن راه‌حل‌های خلاقانه به‌منظور مقابله با این‌گونه موارد که منافع مشترک را به خطر می‌اندازند، با یکدیگر همکاری می‌کنند. این‌گونه تلاش‌ها دربرگیرندۀ برطرف‌کردن موانع ایجادشده از سوی ارگان‌های دولتی، استفاده از فرصت‌های جدید ایجادشده به‌واسطۀ بهره‌گیری از فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات، سرمایه‌گذاری دولت در امور زیربنایی، همکاری خلاقانه بین دولت و جوامع مدنی، و تلاش مجدانه در جهت بهینه‌سازی مدیریت برنامه‌های عمومی و عملیاتی‌شدن آنها، می‌باشد. یک نوآوری قابل‌توجه به‌دست‌آمده در سال جاری، سازمان‌دهی برگزاری دو کلاس آموزشی تعاملی به‌منظور بهینه‌سازی فعالیت‌ها بوده است: بومی‌سازی دولت الکترونیک کره و سیستم تأثیرات و هزینه‌های پسماند در کره. مهم‌تر از اینها مایلم تا از تمام کسانی که در سال جاری در انجام مطالعات و پروژه‌ها همکاری داشته‌اند، تشکر و قدردانی نمایم.
می‌خواهم از وزارت امور مالی و استراتژی کره به خاطر حمایت از برنامه تشکر نمایم. قدردانی قلبی خود را از تمامی محققان و مؤسسات و سازمان‌های آنان که خود را وقف انجام این‌گونه تحقیقات نمودند، به مقامات سابق دولتی و کارشناسان ارشدی که مشتاقانه افکار و دانش خود را به‌عنوان مشاوران در اختیار قرار دادند و همچنین از کمیتۀ اجرایی به‌اشتراک‌گذاشتن تجربیات به خاطر نظارت دقیق خود در انجام مطالعات، قدردانی نمایم. در آخر تمایل دارم تا از تمامی اعضای تیم توسعه و تحقیق برای تلاش‌های صادقانه برای به‌ثمر رسانیدن نتیجۀ تحقیقات و از استاد تای جونگ کیم به‌منظور نظارت وی، سپاسگزاری کنم.
همان‌گونه که همواره یادآوری گردیده، نظرات و دیدگاه‌های بیان‌شده توسط نویسندگان متن کتاب حاضر، الزاماً بیانگر دیدگاه‌ها و سیاست‌های دانشکدۀ سیاست عمومی و مدیریت نیست.
خلاصه
پس از پایان جنگ جهانی دوم، بسیاری از کشورهای در حال توسعه تلاش کردند تا صنعت خودرو را با توجه به تأثیراتی که بر دیگر صنایع مرتبط داشت، در کشور خود توسعه دهند، اما در این میان تنها کرۀ جنوبی بود که توانست به این مهم دست پیدا کند. به همین دلیل بسیاری از کشورهای در حال توسعه علاقمندی زیادی به صنعت خودروسازی کره، نشان داده‌اند. اخیراً پروژه‌هایی توسط برنامۀ به‌اشتراک‌گذاشتن تجربیات و مؤسسۀ کمک‌های دولتی توسعه با هدف به‌اشتراک‌گذاشتن چگونگی شکل‌گیری صنعت اتومبیل‌سازی در کره، انجام شده است. از این رو مناسب است تجربۀ کره در زمینۀ توسعۀ صنعت خودرو الگوسازی شود تا پاسخ‌های مناسبی در اختیار کشورهای در حال توسعۀ علاقمند به این حوزه قرار بگیرد.
اولین خودرو در کره به نام Sibal سال ۱۹۵۵ ساخته شد و یک خط مونتاژ مدرن برای اولین‌بار در سال ۱۹۶۲ به‌منظور مونتاژ نمودن اتومبیل‌های Saenara که قطعات سواری Blue Bird را از شرکت نیسان ژاپن به‌صورت نیمه‌منفصله وارد می‌کرد، راه‌اندازی شد. این شیوۀ مونتاژ قطعات تا زمان شروع به تولید خودروی مستقل کره‌ای به نام Pony Excel در سال ۱۹۷۶ ادامه پیدا کرد، با راه‌اندازی این خط مونتاژ، دولت کره سیاست‌های خود را جهت توسعۀ صنعت خودروسازی در آن کشور اجرایی کرد. هدف اصلی سیاست‌های دولتی در زمینۀ صنعت اتومبیل‌سازی در کره ابتداء احداث خطوط تولید مدرن و تولید داخلی قطعات در آن کشور بود. با این‌حال صنعت خودروسازی که صرفاً متکی به بازار داخلی کشور باشد، نمی‌تواند فعالیت‌های خود را توسعه ببخشد. از سوی دیگر وارد کردن قطعات نیمه‌منفصله از خارج نیز می‌توانست اجرای برنامۀ ساخت داخل قطعات را به تأخیر بیندازد. تولید داخلی قطعات در کره، نخستین بار همزمان با تولید اتومبیل Pony Excel آغاز شد. به‌منظور تولید خودرویی که در دیگر کشورها تولید نمی‌شد، صنعت اتومبیل‌سازی کره مجبور بود تا قطعات مورد نیاز را در داخل تولید کند. توسعه و تولید داخلی خودرو در داخل کره، نقش مهمی در توسعه و پیشرفت صنعت قطعه‌سازی در آن کشور ایفاء کرده است.
گرچه برای تولید خودرو کره‌ای از فن‌آوری‌های خارجی نیز استفاده به‌عمل آمد، اما زمانی فن‌آوری‌های داخلی به کار آمد شد که تصمیم به تولید اتومبیل Pony Excel گرفته شد. تبدیل شدن به کشوری مستقل در زمینۀ تولید موتور و قوای محرکه که تشکیل‌دهندۀ هستۀ اصلی اتومبیل می‌باشند در دهۀ ۹۰ اتفاق افتاد. در دهۀ ۱۹۷۰ و اوایل دهۀ ۱۹۸۰، صنعت خودروسازی تحت‌تأثیر شوک قیمت‌های نفت در بازار جهانی قرار گرفت و در نتیجه مقررات سخت‌گیرانه‌ای در مورد آن به اجرا گذاشته شد. اتومبیل Pony Excel تولیدشده با هدف صادرات آن به کشورهای توسعه‌یافته با هدف قراردادن بازار ایالات متحدۀ امریکا، توسعه داده شد. در اواخر دهۀ ۱۹۸۰ صادرات اتومبیل‌ها به‌دلیل کیفیت پایین آنها به بازار امریکا، با چالش‌هایی روبه‌رو شد، اما رشد چشمگیر تقاضا برای خودرو در بازار داخلی پس از برگزاری مسابقات المپیک سئول دلیل عمده‌ای بود که صنعت خودروسازی کره از اواسط دهۀ ۱۹۹۰ شاهد رشد چشمگیری باشد.
با این‌حال ورود شرکت سامسونگ به عرصۀ خودروسازی و افزایش ظرفیت‌های تولیدی شرکت‌های فعال در این حوزه، موجب افزایش بیش از حدّ عرضه نسبت به تقاضا شد. علاوه بر آن بروز بحران مالی در کشورهای واقع در حوزۀ آسیایی جنوب‌شرقی، شرایط را وخیم‌تر نیز می‌کرد. با توجه به این شرایط نابسامان، شرکت‌های خودروسازی هیوندایی و کیا به‌عنوان یک گروه در یکدیگر ادغام شدند و سایر شرکت‌ها نیز از سوی شرکت‌های خارجی، خریداری شدند و تحت مدیریت آنها قرار گرفتند. طی دهۀ ۲۰۰۰، علاوه بر اصلاح ساختار شرکت‌ها، موضوع کیفیت محصولات تولیدی نیز به‌صورت جدی مورد توجه قرار گرفت. بهبود کیفیت، فن‌آوری و عملکرد محصولات تولیدی در گروه هیوندایی به فرآیندی مستمر تبدیل شد. هم شرکت‌های خودروسازی و هم واحدهای تولیدکنندۀ قطعات خودرو در زمینۀ بهبود کیفیت و فن‌آوری‌های خود، به‌شدت شروع به رقابت در صنعت اتومبیل‌سازی کره کردند.
تولید اتومبیل‌های سازگار با محیط‌زیست چون خودروهای هیبریدی، برقی و هیدروژنی، یکی از دست‌آوردهای مثبت چنین شرایطی علی‌رغم عدم دسترسی به فن‌آوری‌های پیشرفته بود. سیاست‌های حمایتی به‌کارگرفته شده موجب بهبود کیفیت محصولات در صنعت خودروسازی گردید. اولاً قوانین در جهت ارائه و تأمین ارزان‌قیمت مواد اولیه به تولیدکنندگان قطعات، تشویق به ایجاد سازمانی متمرکز در زمینۀ توسعۀ فن‌آوری، افزایش اعتماد نسبت به محصولات و افزایش صادرات با هدف دراختیارداشتن پایگاهی جهانی جهت عرضۀ تولیدات در مورد اجرا گذاشته شد. دوماً، تمرکز توجه‌ها در زمینۀ توسعۀ فن‌آوری در صنعت خودروسازی معطوف به نسل آیندۀ اتومبیل‌ها شد و حمایت‌های دولتی در این رابطه نه‌تنها متوجه خودروسازان بلکه سازندگان قطعات را نیز در بر می‌گرفت. مهم‌ترین سیاست به‌کار گرفته شده در صنعت خودروسازی کره، تأکید بر ساخت اتومبیلی کره‌ای و ساخت قطعات آن در داخل کشور بود. پایه و اساس به کارگیری چنین سیاستی بر برنامۀ درازمدت توسعۀ صنعت خودروسازی قرار داشت که در ماه می سال ۱۹۷۴ در کره به تصویب رسید. دستورالعمل‌های این برنامه به شرکت‌ها ابلاغ شد و بر اساس آن شرکت‌ها موظف بودند تا برنامه‌های مستقل خود را تنظیم و اجرایی کنند. این دستورالعمل‌های دولت تمام جزئیات از مشخصات گرفته تا نوع اتومبیل‌هایی که می‌بایست تولید شدند را شامل می‌شد.
هدف اولیه، تشویق قطعه‌سازان داخلی به مشارکت در اجرای برنامه بود. دولت نه تنها شرکت‌های قطعه‌ساز داخلی را تشویق به بومی‌سازی ساخت قطعات و مجموعه‌ها می‌کرد، بلکه از طریق سیستم نظارتی دقیق خود، برخی سازندگان را از عرصه تولید خارج و تولیدکنندگان جدیدی را وارد بازار می‌کرد. در عین‌حال مقرراتی به‌منظور جلوگیری و ایجاد محدودیت برای واردات قطعاتی که در داخل کشور ساخته می‌شدند، به اجرا گذاشت. در عین‌حال هدف بعدی ارتقاءِ کیفیت قطعات و مجموعه‌های ساخته‌شده در داخل مطابق نیازهای خودروسازان بود. با به کارگیری یک سیستم نظارتی عمودی، رابطۀ همکاری میان قطعه‌سازان و خودروسازان، بهبود پیدا کرد. این سیاست نتایج مثبتی دربرداشت و دولت در جهت ارتقاءِ این‌گونه همکاری‌ها تلاش و جدیت لازم را از خود نشان داد. در سال ۲۰۰۰ دولت نقش ارزنده‌ای در زمینۀ توسعه و پیش‌برد صنعت خودروسازی، ایفا کرد. برای مثال، دولت برای بهبود کیفیت تولیدات، صندوق توسعۀ فن‌آوری و زیرساخت‌های ارتقاءِ اعتمادپذیری به محصولات را راه‌اندازی کرد. توسعۀ صنعت خودروسازی در کره می‌تواند الگوی مناسبی برای کشورهای در حال توسعه باشد، اما برای این‌گونه کشورها پیگیری و پیاده‌سازی دقیق این الگو، دشوار خواهد بود. کشورهای در حال توسعه‌ای وجود دارند که در آنها شرکت‌های جهانی مسئولیت تولید و رفع مشکلات را بر عهده دارند و توانسته‌اند تا حدودی در این زمینه به موفقیت‌هایی دست پیدا کنند. در جهان کشورهای زیادی وجود ندارند که بتوانند الگوی توسعۀ صنعت خودروسازی کره را در کشور خود پیاده کنند.
اکثر کشورهای در حال توسعه علاقمندند، صنعت اتومبیل‌سازی مستقل خود را ایجاد کنند، با این‌حال امروزه آنها بیشتر علاقمند به جذب شرکت‌های خودروساز به‌منظور رشد صنایع قطعه‌سازی خود هستند. بر این اساس، سیاست ساخت قطعات خودرو و تجربۀ توسعۀ صنعت اتومبیل‌سازی کره برای این‌گونه کشورهای در حال توسعه می‌تواند کاربرد داشته باشد. شیوه‌ای که روابط میان خودروسازان و رشد و توسعۀ آنان را با سازندگان قطعات تنظیم نماید، می‌تواند از اهمیت ویژه‌ای برای توسعۀ این صنعت در کشورهای در حال توسعه برخوردار باشد. در عین‌حال سیاست‌های به‌کارگرفته‌شده در کره در جهت بهبود فن‌آوری و کیفیت قطعات تولیدی که از دهۀ ۱۹۹۰ به اجرا گذاشته شدند نیز می‌تواند ذهنیت لازم را در این زمینه در اختیار کشورهای در حال توسعه قرار دهد. سیاست توسعۀ مستقل اتومبیل در رشد و توسعۀ آن به‌صورت بومی می‌تواند نمونۀ مناسبی در این رابطه باشد، لازم به ذکر است که تحقق این فرآیند را نمی‌توان فقط از یک شرکت خاص انتظار داشت.
